Tək çıxışlı koronar arteriya anomaliyası

Gülanə  Ağayeva; Ş.M. Huseynova; Mehman  Ağamalıyev; Nərmin  İslamova

doi:10.28942/acj.v25i1y2024.104

Abstrakt

Tək çıxışlı koronar arteriya nadir bir anomaliyadır, həm təkbaşına, həm də digər anadangəlmə ürək anomaliyaları ilə birlikdə müşahidə oluna bilir. Tək çıxışlı koronar arteriya azalmış miokard perfuziyasına bağlı qəfləti ürək ölümü yarada bilər. Müxtəlif məlumatlara görə, rastgəlmə sıxlığı 0,024% ilə 1% arasında dəyişir[1]. Anomaliyanın növü ilə angina simptomları arasında bəlirgin bir korrelyasiya yoxdur[2].

Əsas mətn

Giriş
Tək çıxışlı koronar arteriya nadir bir anomaliyadır, həm təkbaşına, həm də digər anadangəlmə ürək anomaliyaları ilə birlikdə müşahidə oluna bilir. Tək çıxışlı koronar arteriya azalmış miokard perfuziyasına bağlı qəfləti ürək ölümü yarada bilər. Müxtəlif məlumatlara görə, rastgəlmə sıxlığı 0,024% ilə 1% arasında dəyişir [1]. Anomaliyanın növü ilə angina simptomları arasında bəlirgin bir korrelyasiya yoxdur [2].

Klinik hal
58 yaşlı qadın xəstə ürəkdöyünmə, anginoz ağrılar və təngnəfəslik şikayəti ilə klinikamıza müraciət etdi. Yanaşı olaraq, hipertoniya xəstəliyindən əziyyət çəkir və daimi olaraq 5 mq amlodipin qəbul edir. AT - 160/80 mmHg, ÜVS - 81 v/dəq, SpO2 - 97%. Laborator analizləri normaldır.
Bütün koronarlar sağ koronar kuspisdən və eyni ostiumdan çıxır. Sol koronar kuspisə selektiv kontrast verildi və heçbir koronar çıxışın olmadığı müşahidə edildi. Xəstəyə 24 saatlıq ritm holteri məsləhət görüldü.

24 saatlıq ritm holteri: 6220 ədəd (6%) tək-tək, bigeminiya və trigeminiya şəklində mədəcik ekstrasistoliyaları qeyd edildi. Xəstəyə Metoprolol 25 mq b.i.d başlanıldı.
1 ay sonrakı kontrol müayinədə:
Xəstənin şikayəti yoxdur, 24 saatlıq ritm holterində mədəcik ekstrasistoliyalarının sayı 2% qeyd edilir.

Müzakirə
Tək çıxışlı koronar arteriya – tək bir ostiumdan başlanğıc götürən koronar damarların bütün ürəyi qidalandırması son dərəcə nadir görülən bir anomaliyadır. Əksər hallarda xəstələr asimptomatik olur və koronar angioqrafiya əsnasında təsadüfən diaqnoz qoyulur və ya tipik sinə ağrısı, xüsusilə də fiziki aktivlik zamanı azalmış miokard perfuziyasına bağlı ani kardiak ölüm, senkop, miokard infarktı və s. də müşahidə edilə bilər [3]. Diaqnoz koronar angioqrafiya ilə yanaşı, KT (kompüter tomoqrafiya) angioqrafiya və kardiak MRT (maqnit rezonans tomoqrafiya) ilə də təsdiqlənə bilər. KT angioqrafiya kontrast maddə iştirakı ilə icra edilsə də, invaziv olmayan görüntüləmə metodudur. Kardiak MRT ilə isə ionlaşdırıcı radiasiyaya məruz qalmadan, kardiovaskulyar anatomiya, perfuziya və funksiya kimi bir çox parametrlər eyni anda dəyərləndirilə bilir [4].

Qızıl standart KAQ olmağa davam edir, lakin invaziv olmamaqları səbəbilə KT angioqrafiya və kardiak MRT son zamanlarda getdikcə daha çox istifadə olunur.
Aorta və ağciyər arteriyasına görə anormal koronarların gedişinin dəqiq müəyyən edilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir, çünki fiziki aktivlik zamanı miokard işemiyası aorta ilə ağciyər arteriyası arasında anormal SCA (single coronary artery) budaqlarının əyilməsi və ya sıxılması nəticəsində yarana bilər.

Müalicə seçimləri arasında konservativ müalicə, perkutan koronar müdaxilə (PKM) və cərrahi müdaxilə yer alır. SCA olan insanlar üçün proqnoz qeyri-müəyyən olsa da, əsas neqativ kardiak hadisələr 15% xəstədə 40 yaşdan əvvəl baş verir. Asimptomatik xəstələrin əksəriyyəti müalicə tələb etmir və risk faktorlarına ciddi nəzarətlə kontrol altında saxlanılmalıdır. Anatomik çoxsaylı anomaliyaların mövcud olduğu hallarda və simptomatik xəstələrdə kardiotorakal cərrahiyyə və invaziv müdaxilə daxil olmaqla multidissiplinar yanaşma nəzərdən keçirilə bilər.
Koronar anomaliyaların mövcudluğunda aterosklerotik koronar arteriya xəstəliyinin (KAX) aşkar edilməsi, xüsusilə PKM ilə CABG arasında bir qərar verilməsi lazım gəldikdə praktik əhəmiyyət kəsb edir. Diaqnostik və terapevtik səbəblərdən ötrü, koronar anatomiyadakı mümkün variasiyaların, onların fərqli mənbələrinin və gedişatının bilinməyi çox vacibdir. Ciddi KAX ilə əlaqəli simptomatik xəstələr PKM və ya CABG kimi rutin müdaxilələrlə müalicə edilə bilər[5]. Koronar arteriya anomaliyalarının cərrahi öncəsi angioqrafik olaraq tanınması da böyük əhəmiyyət kəsb edir. Əməliyyat zamanı, kardiopulmonar bypass zamanı tanınmayan anormal bir damarın perfuziyadan çıxarılması və ya cərrahın səhvən anormal yola sahib bir arteriyaya zərər verməsi halında cərrahi ağırlaşmalar baş verə bilər.
Lipton [6] başlanğıcda SCA-nın angioqrafik təsnifatını irəli sürmüş, daha sonra Yamanaka tərəfindən dəyişdirilmişdir. Bu təsnifat, ostiumun sinus Valsalvadan çıxışını, damarların anatomik gedişini nəzərə alır.

R və ya L hərfləri damarın osteal mənşəyini müəyyən etmək üçün istifadə olunur; damarın anatomik paylanmasını göstərmək üçün I, II və ya III rum rəqəmləri, A, B, P, S və C hərfləri isə damarın ağciyər arteriyası və aortaya nisbətən gedişini təsvir etmək üçün istifadə olunur[7].
Rl, LI tipləri kimi bəzi anomaliya sinifləndirilmələri xoşxassəli klinik gedişat göstərir. Anormal koronar arteriya R/LIIB və ya RIII tipdə olarsa, ciddi klinik ağırlaşmalara daha çox meyllilik göstərir deməkdir.

Şəkillər

Açar sözlər

İstinadlar

1. Desmet W, Vanhaecke J, Vrolix M, Van de Werf F, Piessens J, Willems J, De Geest H. Isolated single coronary artery: a review of 50,000 consecutive coronary angiographies. Eur Heart J. 1992;13:1637–1640. doi: 10.1093/oxfordjournals.eurheartj.a060117;
2. Martin J. Lipton, William H. Barry, Ivo Obrez, James F. Silverman, Lewis Wexler - Isolated Single Coronary Artery: Diagnosis, Angiographic Classification, and Clinical Significance;
3. Akcay A, Tuncer C, Batyraliev T, Gokce M, Eryonucu B, Koroglu S, Yilmaz R. Isolated single coronary artery. Circ J. 2008;72:1254–8;
4. Rudan D, Todorovic N, Starcevic B, Raguz M, Bergovec M. Percutaneous coronary intervention of an anomalous right coronary artery originating from the left coronary artery. Wien Klin Wochenschr. 2010;122:508–10;
5. Zweiker R, Luha O, Klein WW. Rescue percutaneous transluminal coronary angioplasty in a patient with a single coronary artery arising from the right Sinus Valsalvae: previously unreported scenario and review of literature. J Intern Med. 2002;252:84–87;
6. Lipton MJ, Barry WH, Obrez I, Silverman JF, Wexler L. Isolated single coronary artery: diagnosis, angiographic classification, and clinical significance. Radiology. 1979;130:39–47. doi: 10.1148/130.1.39;
7. Yamanaka O, Hobbs RE. Coronary artery anomalies in 126,595 patients undergoing coronary arteriography. Catheter Cardiovasc Interv. 1990;21:28–40. doi: 10.1002/ccd.1810210110.